| Jaargang 3, Nummer 5 |
Jullie zullen deze repetitieperiode wel denken: “wat mis ik toch?” Als jullie rondkijken en luisteren valt het al snel op: in dit programma zitten geen harpen! Vandaar dat de VHV mij vroeg om iets over de harp te schrijven zodat jullie met Sjostakovich extra van de harpen kunnen genieten, Het is tenslotte het mooiste instrument dat er bestaat!
Het is zeer waarschijnlijk dat de harp 5.000 - 10.000 voor Christus ontstaan is in Afrika toen een jager op een holle boomstam leunde om beter te kunnen richten met zijn pijl en boog en het geluid van de boog hierdoor versterkt werd. In Afrika kent men zeer primitieve harpen bestaande uit vijf verschillende stokken, ieder met één snaar, die aan een klankkast bevestigd zijn. Door slaven uit Nubië (ten zuiden van Ethiopië) naar Egypte te brengen is deze harp in Egypte gekomen. Door afbeeldingen weten we dat de harp een plaats innam in het Egyptische orkest en gebruikt werd tijdens godsdienstige ceremonieën, feesten en een geliefd huisinstrument was.
In veel oude beschavingen werd harp gespeeld. Door het reizen en de slavenhandel werd de harp in veel landen verspreid. Toch zien ze er allemaal een beetje anders uit, aangezien met het instrument aanpaste aan zijn eigen eisen en omstandigheden. In China werden bijvoorbeeld zijden snaren gebruikt. Lange tijd was de harp diatonisch gestemd. Toen men ook halve tonen wilde spelen kon dit niet. Er werd naar middelen gezocht om dit probleem op te lossen. Aan het eind van de 17e eeuw werd de hakenharp uitgevonden. Aan de hals bij elke snaar zit een haakje dat de snaar korter kan maken. Het haakje moet echter wel met de hand verzet worden.
Men ging door met experimenteren: twee rijen en drie rijen snaren, gekruiste harpen, chromatische harpen enz. Rond 1740 is de enkelpedaalharp ontstaan. De pedalen staan via de zuil in verbinding met de haakjes in de hals. Je kunt ze nu met je voeten verzetten en ook alle oktaven tegelijk, dus niet meer per snaar. In 1810 bouwde Erard een dubbelpedaalharp. Elke snaar kan nu drie tonen voortbrengen, bijvoorbeeld ces - c - cis. Deze harp is nu nog steeds in gebruik.
Deze pedaalharp werd zeer populair aan de Franse hoven. Hierdoor werden ze vaak ook steeds mooier versierd en kreeg de harp het imago van ‘vrouweninstrument’. Helaas denken de meeste mensen nog steeds dat de harp een vrouweninstrument is en gaan weinig jongens harp spelen. Bij het geven van concerten kijkt men ook vaak raar op als je niet alleen maar engelachtige muziek speelt, maar ook krachtiger en moderne muziek. De meeste leerlingen beginnen op een haakjesharp, omdat deze kleiner en goedkoper is. Een klein gedeelte stapt na een paar jaar over op de pedaalharp.
De pedaalharp heeft 47 snaren en 7 pedalen. De snaren zijn gekleurd (c = rood en F = blauw) voor de oriëntatie. Een speciaal effect is het glissando. Aangezien je twee snaren naast elkaar hetzelfde kan laten klinken, kan je over de hele harp een akkoord laten klinken, bijvoorbeeld: cis - des - eis - f - gis - as - b). Dit wordt vaak door componisten gebruikt.
Het stemmen moet ook vaak en zorgvuldig gebeuren vooral omdat je tijdens het spelen niet meer kan aanpassen aan je medespelers. In het symfonieorkest introduceerde Berlioz (1803 - 1869) de harp in de Symfonie Fantastique. Hiervóór werd de harp slechts incidenteel in het orkest gebruikt. Enkele voorbeelden zijn de opera’s van Monteverdi, oratoria van Händel en bijvoorbeeld Orfeo van Gluck. Na Berlioz wordt de harp veelvuldig gebruikt . Behalve in het orkest krijg je ook veel voldoening van kamermuziek spelen. Veel combinaties klinken erg mooi zoals met fluit, viool, cello en vooral de hoorn. Tot ziens met Sjos-7.
Door:
Mea van Delden