| Jaargang 7, Nummer 4 |
Het komt regelmatig voor, net als je een aantekening wilt maken in je partij blijkt het stompige stukje potlood uit je kist het te hebben begeven. Of erger, je hebt helemaal geen potlood bij je en je zoekt om je heen bij buren die er evenmin een bij zich hebben. Is er in deze moderne tijd geen oplossing hiervoor?
Enige tijd geleden stond er in het hoornistenblad Uijlenspieghel een redationeel dat inging op nieuwe ontwikkelingen in de muziek. De redakteur verzuchtte dat bladmuziek en lessenaars tegenwoordig wel vervangen konden worden door vlakke (TFT) computerschermen. “...alle aanduidingen, accenten en aandachtstekeningen zijn dan op het scherm leesbaar. Een rode stip loopt boven de maten mee. Indien in een partij een lange rust staat geeft de server een aantal maten voor de afloop een (visueel) waarschuwingssignaal. (...) In het orkest wordt de bibliothecaris vervangen door de operator, die tevens de aantekeningen per partij plaatst. Het zetten van de streken gaat op dezelfde manier.” Kortom, dagdromen door een musicus die teveel naar Star Trek heeft gekeken. Of toch niet...?
Want zou iets dergelijks niet al gewoon bestaan? Een korte zoektocht op internet levert al snel een interessant en vermakelijk verhaal op. Het verhaal van de eStand van David Sitrick, de MusicPad Pro van Freehand Systems en het MOODS project van informatica falculteit de universiteit van Florence.
|
Rekent u even mee? Het interessantste van de verkooppraatjes is uiteraard het voordeel van de aankoop dat in geld kan worden uitgedrukt. Volgens de mensen van eStand komt hier het volgende sommetje uit: “Ongeveer 20-40% van de repetitietijd van een orkest wordt verprutst aan het maken van aantekeningen, want ieder orkestlid moet de veranderingen zelf aanbrengen en deze veranderingen bereiken alle leden van het orkest slechts in stapjes. Een gemiddelde orkestrepetitie duurt ongeveer 150 minuten, waarbij er zo’n $15000 aan orkestsalarissen wordt besteed. De gemiddelde duur van 52 minuten repetitietijd die wordt besteed aan aanpassingen van de muziek kost dus zo’n $100 per minuut. De mogelijkheid om via een netwerk de muziek aan te passen en automatisch door te geven naar de lessenaar van iedere muzikant mbv de eStand bespaart dus per repetitie $5200.” Het zou een opgave uit de Citotoets kunnen zijn. Tenslotte melden de mensen van eStand nog dat “Uiteindelijk wordt de kwaliteit van de muziek verbeterd doordat er meer tijd kan worden besteed aan repeteren in plaats van schrijven.” Volgens mij kun je echter of geld besparen door minder te repeteren, of beter spelen door meer effectieve speeltijd, maar niet allebei. |
eStand Chicago, 23 juni 2002. “De wereldberoemde violist Itzak Perlman, ditmaal werkzaam als dirigent, maakt voor het eerst gebruik van een electronische lessenaar in een Beethoven programma tijdens het Ravina Festival,” aldus het persbericht. Perlman: “De eStand doet voor bladmuziek wat de typemachine en de tekstverwerker met de pen en papier hebben gedaan. Deze technologie brengt de muziek industrie in de 21e eeuw.” Maar wat is die eStand nou eigenlijk? Als je een beetje door de marketingtaal op de website heenkijkt dan blijkt het niets anders dan een plat computer scherm dat bladmuziek weergeeft. Het is dus geen computer, heeft geen muis, geen toetsenbord en geen Windows achtige schermpjes. Omdat het scherm steeds slechts een bladzijde kan laten zien, moet de muzikant wel omslaan, en dat kan door middel van een knopje op het scherm of met een voetpedaal. Een belangrijke eigenschap van de eStand is volgens zijn makers de mogelijkheid om informatie vanuit een scherm te delen met anderen. Zo kan men met behulp van een pen opmerkingen of aantekeningen op het scherm aanbrengen en deze aan alle andere gebruikers of aan een specifieke groep doorgeven. Zo verschijnt die strekenwisseling dus in een handomdraai van de lessenaar van de aanvoerder op de schermen van alle tweede violisten.
Maar dit opent tevens een wereld aan nieuwe mogelijkheden. Want zo kan de derde hoornist subtiel aan zijn collega eerste hoornist laten weten dat zijn Fis in maat 326 wat aan de hoge kant is. En kun je vast wat van je collegamuzikanten uitnodigen voor de borrel na afloop van de repetitie. En wat is nou leuker om tijdens de repetitie nog een paar leuke altenmoppen te delen met de bas groep.
Het eStand systeem biedt ook mogelijkheden om alle opmerkingen en aantekeningen op te slaan in een bibliotheek. De bibliothecaris kan dus vantevoren in overleg met de dirigent alle coupures, streken, herhalingen en generale pauzes in het systeem kloppen, zodat dit tijdens de repetitie geen problemen meer geeft. Deze optie wordt door de makers zelfs gezien als reden voor besparingen, om orkesten tot aankoop te verleiden, zie “rekent u even mee”.
eStand feitjes De eStand kan worden geleverd met een ononderbroken stroomvoorziening op batterijen, die het minstens 45 minuten kan uithouden, zodat de muziek niet hoeft op te houden als de stroom uitvalt. Overigens kan het licht in een concertzaal het ook altijd begeven. Echte papier adepten kunnen de muziek natuurlijk altijd uitprinten om thuis te studeren. Maar meer technisch uitgeruste muzikanten sturen hun partijen gewoon per email naar huis om vervolgens vanaf hun computerscherm te lezen. Een enkel systeem kan zo’n 20000 pagina’s aan muziek opslaan, maar een geheugenuitbreiding is altijd mogelijk. De eStand wordt geleverd in diverse uitvoeringen: een en twee schermen, een Student, Professional en Consumer model en er wordt gewerkt aan speciale draagbare modellen voor marcherende bands.
Al in 1992 werd de eStand ontwikkeld door David Sitrick, die in de 30 jaar die hij werkte als guitarist ‘hevig gefrustreerd was geraakt van de beperkingen van bladmuziek’. Opvallend genoeg is de website van de eStand niet helemaal duidelijk over de mogelijkheden het ding ook daadwerkelijk te kopen en over de kosten. Ze zijn nog in overleg met ‘een aantal vooraanstaande producenten van consumenten electronica en computer apparatuur’, alleen welke dit zijn wordt nog niet onthuld.
Music Pad Pro San Diego, 20 december 2001. “Orkestleden van het San Diego Symphony Orchestra testen een electronisch apparaat dat bladmuziek kan weergeven en de bladzijdes kan omslaan. De Notenkraker wordt high tech. ‘Muzikanten hebben hier al jaren op gewacht,’ aldus dirigent John Stubbs. ‘Ik gebruik beide handen en kan niet loslaten om de pagina om te slaan,’ zegt trombonist Richard Gordon, ‘ het is prachtig!’ Volgens Stubbs is het de eerste keer dat electronische bladmuziek tijdens een concert wordt gebruikt.” Kortom, hetzelfde verhaal als bij de eStand, maar het speelt zich wel een half jaar eerder af.
Volgens producent Freehand Systems zijn zij als eerste op de markt met een computer scherm voor muzikanten. Voor $ 999,= bieden zij dit systeem via hun website aan. Ze zien een markt voor zo’n 2.6 miljoen professionele performers, 10000 arrangeurs en componisten en een enorme markt van muziekdocenten en amateurs. De Music Pad Pro kan eigenlijk hetzelfde als zijn concurrent de eStand en de techniek verschilt nauwelijks. Opvallend is wel dat Freehand een website heeft geopend met meer dan 17000 composities die kunnen worden gedownload. Waarschijnlijk worden deze werken in een speciaal formaat aangeleverd, zodat ze alleen maar met behulp van de Music Pad Pro kunnen worden gelezen.
Tevens richt Freehand zich ook op een andere markt, namelijk die van de popbands. Met de Lyrick Viewer is een beeldscherm dat muziekteksten weergeeft. De rockband Yes heeft deze apparaten al getest tijdens hun Amerikaanse tournee.
Getouwtrek De zoektocht op internet leverde echter nog een interessant verhaal op. Sitrick (die van de eStand) is namelijk sinds oktober 2002 met Freehand in een juridisch gevecht verwikkeld over inbreuk op het patent. Pikant daarbij is dat Freehand zelfs de leden van het Chicago Symphony Orchestra (inderdaad de testers van de eStand) kennis heeft laten maken met zijn Music Pad Pro. Of je nu snel even een Music Pad Pro moet aanschaffen voordat de rechter dat verbiedt is onduidelijk; de website bestaat in ieder geval nog.
Potlood Naast een vervanging voor het potlood bieden deze electronische lessenaars dus wel wat meer voordelen, maar er valt nog een hoop te verbeteren aan deze systemen. Je kunt zo een flink aantal wensen toevoegen, en ook het ‘electronisch’ ombladeren is nog wat onbeholpen.
door: Marcel Beckers
